Skúli Árnason fæddist í Reykjavík 4. janúar 1919 og lést 27. apríl 1994. Foreldrar hans voru Árni Pálsson (1878–­1952), prófessor í sögu við Háskóla Íslands, og kona hans Finnbjörg Kristófersdóttir (1882­–1960), Árni var sonur Páls Sigurðssonar (1839­–1887), prests í Gaulverjabæ í Flóa og konu hans Margrétar Andreu Þórðardóttur (1841­–1938). Foreldrar Finnbjargar voru Kristófer Jónsson bóndi í Vindási í Rangárþingi (1847­–1928) og Guðríður Finnbogadóttir (1858–1934). Systkini Skúla eru Karen (1914–2001), Dagmar (1914­–1984), Guðný (1917­–1992) og Guðmundur (1920­–1987). Skúli átti eina dóttur, Guðrúnu Erlu Skúladóttur (1935–2017). Móðir hennar er Hulda Vigfúsdóttir (1918). Eiginmaður Guðrúnar Erlu er Jóhannes Gíslason (1929), og eiga þau þrjár dætur, Þorbjörgu Huldu (1954), Guðrúnu (1957) og Sigrúnu (1959). Sambýliskona Skúla frá árinu 1948 var Anna Björnsdóttir Maack, (1911–2000) og ólu þau upp þrjár dætur Önnu, Katrínu Karlsdóttur (1935­–1988), Guðrúnu H.P. Maack (1939–2013) og Maríu B.J.P. Maack (1940–2001). Elsta dóttir Önnu er Esther Jónsdóttir (1930–1996). Útför Skúla fór fram frá Dómkirkjunni í Reykjavík 5. maí 1994.

[DEFAULT]

Skúli Árnason 4. janúar 1919 – 27. apríl 1994

Kvaddur er hinstu kveðju Skúli Árnason, þekktur Reykvíkingur sem mjög margir minnast úr borgarlífinu, en varð vegna sjúkleika að draga sig í hlé langt fyrir aldur fram. Góður og gegn borgari sem tók virkan þátt í uppbyggingu höfuðborgarinnar áratugum saman, og lét margt gott af sér leiða.

Skúli ólst upp við mikið ástríki í foreldrahúsum hér í Reykjavík, næstyngstur fimm systkina. Á sumrum mun hann hafa verið í sveit hjá frændfólki sínu að Hjaltabakka í Húnaþingi, þar sem faðir hans var fæddur. En Skúli var borgarbarn. Hér í Reykjavík lifði hann og starfaði alla sína ævi. Átthagar hans voru Reykjavík og hann unni borginni og naut þess að taka þátt í uppbyggingu hennar og deila kjörum með samborgurum sínum hér. Skúli var stoltur af uppruna sínum, enda átti hann til merkra gáfumanna að telja. Faðir hans, Árni Pálsson prófessor, var þjóðsagnapersóna í lifanda lífi, þekktur fyrir andríki í samræðum, ræðu og riti og merkur fræðimaður. Föðurafi hans, séra Páll Sigurðsson í Gaulverjabæ í Flóa, var einnig landsfrægur maður, merkur guðfræðingur, boðberi nýrrar, frjálslyndrar guðfræði hér á landi, og áhrifamikill predikari. Hann var einnig rithöfundur, skrifaði m.a. skáldsöguna Aðalstein, sem talin er þriðja í röð íslenskra skáldsagna, næst eftir skáldsögum Jóns Thoroddsen, Pilti og stúlku og Manni og konu. Snæbjörn Jónsson bóksali segir í formála að páskaræðu eftir séra Pál Sigurðsson, sem hann gaf út 1939, að næst mannkostum hans, gáfum og mælsku hafi styrkur Páls verið hve vel hann var kvæntur. Kona hans og föðuramma Skúla var Margrét Andrea Þórðardóttir, dóttir Þórðar Guðmundssonar sýslumanns, síðast í Reykjavík, og Jóhönnu Andreu Knudsen. Þessi merkiskona hefur látið sér annt um Skúla í æsku og verið honum góð, því hann talaði oft um hana með ástúð og mikilli virðingu. Hún náði hárri elli og lifði mann sinn um áratugi. Önnur merkiskona tók ástfóstri við Skúla sem barni, og ávann sér stað í bernskuminningum hans. Það var Theódóra Thoroddsen (1863­–1954), skáldkona. Maður hennar, Skúli Thoroddsen sýslumaður, og Árni Pálsson voru góðir vinir og mun Skúli Árnason hafa verið skírður í höfuðið á honum. Ræktarsemi við minningu forfeðranna og genginna kynslóða var ákaflega ríkur þáttur í fari Skúla og hann var vel ættfróður.

Skúli var af þeirri kynslóð Íslendinga sem átti sín mótunar- og unglingsár í kreppunni miklu og kynntist þeim erfiðleikum sem henni fylgdu. Þegar þessi kynslóð var komin til starfa voru hins vegar breyttir tímar og tækifæri meiri. Stríðið hafði breytt öllu og mikil bjartsýni ríkti á Íslandi 1944 við stofnun lýðveldisins. Skúli lauk hefðbundinni skólagöngu, en hugði ekki á langskólanám þrátt fyrir góðar námsgáfur. Á stríðsárunum var hann í Bretavinnu, en vann einnig í Sundhöll Reykjavíkur. Árið 1944 hóf hann svo skrifstofustörf hjá Rafveitu Reykjavíkur og var þar starfsmaður í nokkur ár. En stimpilklukkan var ekki lengi fastur punktur í lífi Skúla Árnasonar. Hann hafnaði henni eftir fárra ára sambúð, gerðist sjálfs sín herra, og var það ætíð síðan.

Ekki er gott að vita hvaða framtíðarvonir hann hefur alið í brjósti á lýðveldisárinu, en hitt vitum við að hugur hans hefur fyrst og fremst stefnt að efnahagslegu sjálfstæði, og strax og aðstæður leyfðu hófst hann handa við að gera þann draum að veruleika. Trúnni á steinsteypuna var þá að vaxa ásmegin með Íslendingum, og svo fór að Skúli haslaði sér völl við húsbyggingar, ásamt leigu og sölu fasteigna, og þeim málum sinnti hann síðan alla tíð meðan starfskraftar entust. Hann reisti og seldi mörg hús víðs vegar um bæinn, en 1962 hófst hann handa við að reisa stórhýsi að Suðurlandsbraut 12. Þetta var langstærsta verkefni hans, og þurfti mikinn stórhug og kjark að takast það á hendur, og þurfti hann að leggja mikið undir. Skúla tókst með harðfylgi að ljúka byggingunni, en því miður brást heilsa hans, svo langt er frá að hann hafi fengið notið hennar sem skyldi.

Þessi örstutta lýsing á ævistarfi Skúla Árnasonar segir ákaflega lítið um manninn. Eins og þeir vita sem þekktu hann kom hann að mörgum og margvíslegum málum um dagana, ýmist í sína þágu eða annarra. Hjá honum var líf og starf svo samofið, að sjaldgæft verður að teljast. Hann vann stöðugt að þeim málum sem á honum brunnu hverju sinni með heimsóknum á skrifstofur og stofnanir, að bönkum borgarinnar ógleymdum. Alltaf hafði hann samt tíma til að huga að vandamálum annarra sem til hans leituðu. Þess á milli sinnti hann svo áhugamálum sínum sem voru mörg, en bókagrúsk var þar efst á blaði. Vinir hans, fjölskylda og venslamenn voru alltaf ofarlega í huga hans, sérstaklega ef einhver vandamál voru uppi, og þá hugði hann að lausn þeirra.

Skúli var fróður og vel lesinn, mikill bókamaður og unnandi íslenskrar menningar. Hann talaði vandað mál, var kjarnyrtur, og hafði á hraðbergi fleyg orð og orðtök. Skúla lét ákaflega vel að standa í samningum hvers konar, og þurfti enda oft á því að halda til að koma málum fram. Í samningum naut hann mannkosta sinna og margþættra hæfileika. Hann var fljótur að setja sig inn í mál og gera sér grein fyrir að hverju skyldi stefnt. Þolinmæði hafði hann næga og var seinþreyttur. Þá hafði hann til að bera mikla mannþekkingu en umfram allt mælsku og skarpa greind. Hann gekk til viðskiptasamninga af íþrótt og keppnisskapi. Hann hafði vit á því að leita aðstoðar ef sérþekkingar var þörf, en langoftast kaus hann að tala máli sínu sjálfur. Hann var líka oft málsvari annarra; margir leituðu til hans, og þá oft þeir sem minnst máttu sín, og báðu hann að tala máli sínu. Hann taldi það skyldu sína að rétta hjálparhönd ef hann gat, og ef hann sinnti vandamáli á annað borð, var ekkert svo smátt í sniðum að það verðskuldaði ekki fulla athygli hans.

Þótt Skúli Árnason ætti samskipti við marga menn á lífsleiðinni og væri mikill málafylgjumaður, þá eignaðist hann ekki marga óvildarmenn um dagana og ber það vott um drengskap hans og mannkosti sem menn kunnu að meta. Hann átti hins vegar marga góða vini og enn fleiri voru málkunnugir honum vegna þess hve létt honum veittist að stofna til kynna við menn. Hann hafði til að bera mikinn áhuga á fólki, samferðamönnum sínum og samborgurum. Þegar hann hitti fólk í fyrsta sinn var hann ófeiminn að spyrja um ætt og uppruna, „Hver á þig?“ spurði hann þá gjarnan að íslenskum sið. Honum var stundum bent á að þetta væri nú bara venjuleg forvitni um náungann. Þá hló Skúli, og gaf í skyn að hjá öðrum gæti það vel verið svo. En þegar hann ætti í hlut gilti allt öðru máli. Þessi áhugi hans var a.m.k. einlægur og græskulaus, og fólk tók þessu vel.

Eitt af því sem gerir Skúla eftirminnilegan er hve mikill samræðusnillingur hann var. Honum var einkar lagið að lyfta tali á hærra plan með leiftrandi tilsvörum og andríki eða beina því á nýjar brautir með ögrandi tilgátum. Þarna naut hann ríkulega meðfæddrar kímigáfu. Hann vitnaði líka oft í tilsvör annarra manna, sem hann hafði á hraðbergi ef þau voru fyndin, og ekki spillti ef í þeim mætti finna vott af ósvífni. Þá hermdi hann gjarnan eftir röddum manna. Ekkert kunningjaspjall í annríki dagsins var svo lítilfjörlegt að ekki bæri að nota það til hins ýtrasta til að styrkja kunningsskapinn, miðla einhverjum fróðleik, vekja hlátur eða þoka málum áfram. Honum var lagið að krydda tilveruna á þennan hátt og það gerði daglegt líf hans frjótt og innihaldsríkt.

Skúli var mjög félagslyndur maður og naut mannlegra samskipta. Hann var hins vegar ekki meðlimur margra félaga; sinnti félagsstörfum líið og sóttist ekki eftir vegtyllum. Tvennt átti þó hug hans óskiptan: Sjálfstæðisflokkurinn og Oddfellowreglan. Hann gekk ungur í regluna og starfaði þar ávallt síðan og sótti fundi mjög vel. Ekki er vafi að það starf hefur verið honum mikils virði og gefið honum mikið. Ekki er minna um vert hve vel reglubræður hans hafa reynst honum eftir að hann veiktist og allt til hinstu stundar. Það er ómetanlegt og er þakkað hér. Stjórnmálaskoðanir hans fóru heldur ekki milli mála. Hann starfaði í Sjálfstæðisflokknum frá unga aldri og studdi þann flokk með ráðum og dáð. Ekki sóttist hann eftir mannvirðingum, en hafði að sjálfsögðu mikil persónuleg tengsl við samherja sína í Sjálfstæðisflokknum, og átti þá marga að vinum. Hann mat menn þó meira eftir verðleikum þeirra en flokksskírteinum, og átti líka vini í öðrum flokkum.

Þótt Skúli væri ekki maður sameignar og samvinnu, vissi hann mætavel að enginn stendur óstuddur af sér stórsjói lífsins. Hann þurfti oft sjálfur á stuðningi annarra að halda, og taldi sér því einkar ljúft og skylt að veita öðrum stuðning ef til hans var leitað, ekki síst lítilmagnanum. Raunar var mjög auðvelt að leita til hans með vandamál. Það var vegna þess að umburðarlyndi var mjög ríkur þáttur í fari hans, og hann var ekki hneykslunargjarn né dómharður, yrði mönnum eitthvað á, eða skripluðu á skötunni eins og hann tók stundum til orða. Þessi eiginleiki stafaði af mikilli þekkingu á mannlegu eðli, og næmum skilningi á krókaleiðum mannlífsins. Þær hliðar á samferðamönnunum sem hann átti erfiðast með að þola var hroki og tilefnislaust mont sem honum fannst engin innstæða vera fyrir. Honum fannst í lagi að menn væru góðir með sig ef þeir hefðu af einhverju að státa, en annars ekki.

Skúli hafði þroskað með sér mjög heilsteyptan persónuleika; margslunginn og stundum sérkennilegan, en var þó ávallt sjálfum sér samkvæmur. Þótt hann væri viðræðugóður um flest, gat hann líka verið dulur, og þögull um þau mál sem hann vildi láta liggja í þagnargildi. Hann var traustur og sterkur einstaklingur sem ógjarnan lét hlut sinn fyrir öðrum. Ósnortinn mátti hann hins vegar ekkert aumt sjá, og barngóður var hann með afbrigðum. Hvílíkt karlmenni hann var kom hins vegar best í ljós þegar hann veiktist af Parkinsonsveiki. Hann vissi vel hver örlög honum voru búin, en tók því af einstöku æðruleysi.

Skúli hóf árið 1948 sambúð með Önnu Björnsdóttur Maack, ekkju Pjeturs A. Maack sem fórst með togaranum Max Pemberton 1944. Þrem ungum dætrum Önnu gekk hann í föðurstað, og reyndist þeim ákaflega vel og einnig elstu dótturinni þótt hún væri ekki á heimilinu. Anna og Skúli voru um margt ólík, en áttu mörg sameiginleg áhugamál og voru samherjar í stjórnmálum. Sambúð þeirra var farsæl. Þau studdu hvort annað í lífsbaráttunni áratugum saman og áttu saman fallegt heimili, sem annálað var fyrir gestrisni og rausnarskap.

Árin liðu, dætur Önnu giftust og eignuðust börn og barnabörn og hverju nýju barni fagnaði Skúli af hjartans einlægni. Nú er hópurinn orðinn æði stór, og ég veit að ég mæli fyrir munn þeirra allra er ég þakka Skúla Árnasyni fyrir allt það sem hann gaf af sjálfum sér.

Eins og fram hefur komið var fátt Skúla Árnasyni dýrmætara en að eiga einlæg samskipti og viðræður við góða vini og gott heimili, þar sem öllum væri vel tekið og veitt af rausnarskap og kunnáttu. Það var honum ákaflega mikils virði. Slíkt heimili bjó Anna honum eins og henni einni var lagið. Þar var ávallt gestkvæmt, og þaðan eiga margir góðar minningar. Skúli var mörg ár heima eftir að hann veiktist og má nærri geta hverja breytingu það hafði í för með sér á högum þeirra. Þá reyndist Anna honum frábærlega vel, og reyndi eftir mætti að gera honum lífið bærilegt. En sorglegt var að þau skyldu ekki geta eytt ævikvöldinu saman við betri aðstæður.

Veikindi Skúla voru mjög dapurleg og átakanlegt að sjá þennan sterka mann láta smám saman undan síga eftir því sem þau ágerðust. Sjúkdómur hans olli því meðal annars að hann missti það sem var honum svo mikils virði; mátt til að tjá sig í orði. Hann hafði alla tíð talið það öðru mikilvægara að geta verið sinn eigin málsvari, en því miður var hann það ekki síðustu árin. Síðan 1989 var hann á hjúkrunarheimilinu Skjóli og naut þar góðrar umönnunar og læknisþjónustu. Fyrir það eru starfsfólkinu þar færðar bestu þakkir. Við Guðrún og börn okkar kveðjum Skúla Árnason fóstra okkar með þökkum. 

Minningarsíður

Nýleg andlát

Útfarir

Hlaðvarp

Þjónustusíða

Fræðsluefni

Skúli Árnason

Útför

Skúli Árnason 4. janúar 1919 – 27. apríl 1994