Jónína var fædd á Haukstöðum í Vesturdal í Vopnafirði 20. janúar 1918. Foreldrar hennar voru Víglundur Helgason og Svanborg Björnsdóttir. Víglundur átti ættir í Fnjóskárdal og Mývatnssveit en ættir Svanborgar voru fyrir austan. Systkini Jónínu voru sex. Stærðin í ættinni er sennilega mest frá móðurætt okkar komin.

Jónína ólst upp á Haukstöðum til tólf ára aldurs en þá féll faðir hennar frá. Heimilið var orðlagt fyrir rausn og myndarskap og bjó hún við gott atlæti. Við fráfall Víglundar var búið gert upp því hann hafði verið mikill framkvæmdamaður og var því skuldugur. Svanborg móðir Jónínu fór til dóttur sinnar og  tengdasonar sem bjuggu á Refstöðum í Vopnafirði og fóru fjögur af börnunum með henni. Þegar Jónína er 15 ára fer hún til Halldórs bróður síns og Halldóru konu hans sem voru á Laugum í Reykjadal. Halldóra var kennari við hússtjórnarskólann á Laugum og réðist Jónína í vist til þeirra til að gæta bús og  barna yfir veturinn meðan skólinn starfaði. Á sumrin mun hún hafa verið kaupakona m.a. á bæjum í sveitinni. Jónína var einn vetur í  hússtjórnarskólanum og veturinn 1938 – 1939 var hún í héraðsskólanum. Á þessum árum kynnast þau Þorsteinn og sumarið 1939 er Jónína kaupakona á Möðruvöllum í Eyjafirði og í vist á Akureyri veturinn eftir. Þorsteinn stundaði alla vinnu sem til féll m.a. vegavinnu og í síldarverksmiðjunum á Dagverðareyri og Krossanesi. 

[DEFAULT]

Hjónin Jónína Arnfríður Víglundsdóttir og Þorsteinn Stefánsson

Jónína ólst upp á Haukstöðum til tólf ára aldurs en þá féll faðir hennar frá. Heimilið var orðlagt fyrir rausn og myndarskap og bjó hún við gott atlæti. Við fráfall Víglundar var búið gert upp því hann hafði verið mikill framkvæmdamaður og var því skuldugur. Svanborg móðir Jónínu fór til dóttur sinnar og tengdasonar sem bjuggu á Refstöðum í Vopnafirði og fóru fjögur af börnunum með henni. Þegar Jónína er 15 ára fer hún til Halldórs bróður síns og Halldóru konu hans sem voru á Laugum í Reykjadal. Halldóra var kennari við hússtjórnarskólann á Laugum og réðist Jónína í vist til þeirra til að gæta bús og barna yfir veturinn meðan skólinn starfaði. Á sumrin mun hún hafa verið kaupakona m.a. á bæjum í sveitinni. Jónína var einn vetur í hússtjórnarskólanum og veturinn 1938 – 1939 var hún í héraðsskólanum. Á þessum árum kynnast þau Þorsteinn og sumarið 1939 er Jónína kaupakona á Möðruvöllum í Eyjafirði og í vist á Akureyri veturinn eftir. Þorsteinn stundaði alla vinnu sem til féll m.a. vegavinnu og í síldarverksmiðjunum á Dagverðareyri og Krossanesi.

Þorsteinn var fæddur á Grjótgarði í Glæsibæjarhreppi 24. desember 1917. Foreldrar hans voru Stefán Valdimar Sigurjónsson og Sigríður Guðrún Pálsdóttir. Ættir Stefáns voru norðan Akureyrar, Sigurjón faðir hans var Jón sem kallaður var barna-Jón en Sgríðar var ættuð framan úr Eyjafirði af Jórunnarstaðarætt (held ég). Systkini Þorsteins voru sex.

Lítið er vitað um uppvöxt Þorsteins en mikil fátækt var hjá foreldrum hans og mun hann hafa verið eitthvað í fóstri á Hlöðum í Glæsibæjarhreppi í uppvextinum. Þorsteinn fór í héraðsskólann að Laugum í Reykjadal í tvo vetur 1937 – 1939. Ekki veit ég hvernig hann hefur fjármagnað skólavistina en sennilega hefur hann verið búinn að vinna frá fermingu og safna fyrir skólavistinni. Hann sagði einu sinni frá því að eftir jólafrí annað hvort árið þá hefði hann ásmat fleiri skólafelögum gngið á skíðum austur að Laugum. Gistingu hefðu þeir fengið á Sigríðarstöðum í Ljósavatnsskarði á leiðinni.

Um haustið 1940 flytja þau í Blómsturvelli til foreldra Þorsteins en þá er Jónína ófrísk að tvíburunum Stebba og Víbba sem eru fæddir 24. júní 1941. Þeir eru fæddir á sjúkrahúsinu á Akureyri en Jónína mu hafa legið þar einhvern tíma áður en þeir fæddust. Um haustið flytja þau í Bjarg sem var smábýli niður við sjóinn í landi Blómsturvalla. Þar voru þau með smábúskap kú/kýr og kindur. En Þorsteinn stundaði einnig alla þá vinnu sem hann gat utan heimilisins líka.

Á Bjargi bjuggu þau til vors 1948 en þá fluttu þau upp í Blómsturvelli þar sem þau tóku við búi um haustið. Þá höfðu þeim bæst við tveir strákar, Haukur fæddur 14. febrúar 1943 og Siggi fæddur 5. desember 1946 og var Jónína ófrísk að fimmta stráknum Palla sem fæddist 7. október 1948 á sjúkrahúsinu á Akureyri. Þröngt var á Blómsturvöllum þangað til Stefán og Sigríður fluttu um haustið til Akureyrar með þau börn sín sem þá enn bjuggu heim.

Á Blómsturvöllum bættust þeim fleiri börn, Ásta fædd 7. ágúst 1951, Didda fædd 22. janúar 1955 og Denni fæddur 30. aríl 1957.

Á Blómsturvöllum bjuggu Þorsteinn og Jónína til ársins 1970 en þá fluttu þau til Akureyrar og áttu heima þar síðan fyrst í Akurgerði 9 til ársins 1987 og í Skarðshlíð þar til Þorsteinn dó 15. ágúst 1989 en Jónína til ársloka 1990. Síðustu 8 ár ævinnar dvaldi hún á öldrunardeild í Kristnesi þar til hún lést 21. desember 1998.

Smávegis um aðstæður – tekið saman af Stebba og Ástu

Hverfum 67 ár aftur í tímann og fylgjumst með pabba og mömmu vera að byrja sinn búskap um haustið 1941 á smá koti sem heitir Bjarg og stendur á sjávarbakka þar sem eru klappir fram í sjóinn. Þau hafa eignast tvíburana Stefán Valdimar og Víglund 24. júní og voru þá til heimilis hjá foreldrum pabba á Blómsturvöllum, í þrengslum vegna fjölda fólks sem var þar í heimili. Bjarg var kot út úr Blómsturvallalandinu. Þar hafði m.a. verið síldarsöltun og þeir sem höfðu búið á Bjargi sóttu töluvert sjóinn.

Húsakostur var að mestu úr torfi en þó var steinsteypt stofa. Fjósið var sambyggt bænum en fjárhús, hesthús og hrútakofi skammt frá.

Á þessum tíma var ekki rafmagn og ekki rennandi vatn, það varð að sækja í brunn skammt frá, enginn sími, engar þvottavélar, ísskápar, frystikistur eða nokkur önnur þau þægindi sem okkur finnast ómissandi í dag. Það var því ómælt erfiði að sjá um heimili og búskap. Allan mat varð að vinna á heimilinu og fatnað varð að prjóna og sauma. Búskapurinn og heimilið hvíldi mikið á mömmu því pabbi sótti vinnu m.a. í sildarbræðsluna á Dagverðareyri.

Haukur fæddist 14. febrúar 1943 og Sigurður Guðmann 5. desember 1946.

Seinni heimstyrjöldin var á þessum tíma og hermenn á ferli. Mamma sagðist stundum hafa verið hrædd þegar hún var ein heima með strákana og heyrði til hermanna sem voru á ferðinni. Það kom fyrir að þeir bönkuðu uppá. Hún sagði að þeir hefðu bara verið að biðja um eitthvað smávegis og verið kurteisir en hún hefði samt alltaf verið hrædd við þá.

Þegar við skoðum aðstæðurnar á Bjargi þá getur maður rétt ímyndað sér hvernig það hefur verið að vera með alla þessa grislinga þarna á sjávarbakkanum þar sem var aðdjúpt að hluta vegna klappanna. En þeir sluppu allir og eru Stebbi og Haukur til frásagna um hvað þeir afrekuðu á þessum slóðum, Siggi var of lítill til að muna nokkuð þó minni hans sé ábyggilega með ágætum.

Pabbi og mamma bjuggu á Bjargi til vorsins 1948 en fluttu þá upp í Blómsturvelli og tóku við búinu um haustið þegar afi og amma fluttu til Akureyrar.

Mamma var ófrísk að Páli þegar þau fluttu upp eftir er hann fæddur 7. október 1948.

Ásta er fædd 7. ágúst 1951, Ragnheiður Guðbjörg 22. janúar 1955 og Þorsteinn Marinó 30. apríl 1957.

Stebbi, Víbbi, Palli og Denni eru fæddir á sjúkrahúsinu á Akureyri en hinn helmingurinn af liðinu er fæddur heima. Ljósmóðir sem hét Fríður tók á móti flestum börnunum.

Þegar tvíburarnir voru fermdir var Didda skírð og Denni þegar Haukur var fermdur. Mamma sagði stundum frá því að kerlingarnar í þorpinu hefðu orðið fúlar vegna þess að mamma fékk fermingunni seinkað vegna fæðingar Denna en Blómsturvellir voru í Lögmannshlíðarsókn og þorpið tilheyrði henni.

Þegar við skoðum nöfnin á okkur börnunum þá er þeim mjög misskipt. Tvíburarnir fengu nöfn afa sinna, Haukur fékk sitt nafn því mömmu fannst það fallegt, Siggi var skírður í höfuðið á föðurömmu sinni, Palli í höfuðið á gamalli frænku okkar, illa gekk að finna nafn þegar loksins kom stelpukrippildi og var hún að verða eins árs þegar hún var skírð Ásta en föðurömmu hennar dreymdi nafnið. Ragnheiður Guðbjörg þ.e. Didda var skírð í höfuðin á föðursystrum okkar og Þorsteinn Marinó í höfuðið á pbba og Marinósnafnið var eitthvað sem hafði gleymst að láta pabba heita líka svo Denni fékk það.

Stebbi rifjaði upp eftir minni hvernig húsaskipan hefði verið á Bjargi. (Smáteikning fylgir með).

Bærinn var á sjávarbakkanum og undir/upp við smá hjalla þannig að hægt var að fara upp á þakið á burstinni sem var nyrst á bænum. Burstin snéri út að sjónum og þar var inn gangurinn í bæinn. Komið var inn í smáforstofu/ fordyri, og til vinstri var gengið inn í eldhús með sem var stærsta rýmið í húsinu og var hún eini hluti bæjarins sem var steyptur, hit var torfbygging. Inn af fordyrinu var smágeymsla og þar inn af var rými þar sem voru hænur og suður úr því var fjós. Kúnni var hleypt suður úr fjósinu og þurfti hún að fara suður fyrir bæinn til að komast upp í hagann. Fjárhús var aðeins norðan við bæinn upp við klöpp sem gengur fram í sjó. Þar við var smá kofi sem var annað hvort hrútakofi eða hesthús en Stebbi man ekki eftir neinum hesti. Heytóft var við fjósið. Brunnurinn var rétt ofan við bæinn.

Íbúðarhúsið á Blómsturvöllum var ekki stórt, tvö svefnherbergi, stofa, eldhús og geymsla framan við eldhúsið þar sem gengið var um og lítið klósett kom seinna. Veit ekki hvað það var stórt í fermetrum en gæti hugsað mér að það hefði verið um 50 fermetrar. Skúr var áfastur húsinu og gengið fyrst inn í hann áður en farið var inn í húsið og gengið var niður í kjallarann gegnum skúrinn. Kjallari var undir hluta af húsinu þar sem mamma þvoði þvotta, allur matur var geymdur í innri geymslunni og kornmatur bæði fyrir fólk og skepnur. Olíukyndingin var sett í kjallarann þegar hún kom.

Á Bjargi voru þau með eina kú, tíu til fimmtán kindur + einn hrút og hænur. Búið stækkaði eftir að þau fluttu í Blómsturvelli og sæmilega notadrjúgt þó aldrei yrði það stórt.

Torffjós var fyrir sex kýr þegar þau tóku við þar og síðan var það stækkað í tvígang og var pláss fyrir 12 – 13 kýr. Mjaltavélar komu ekki fyrr en 1965.

Fjárhús fyrir 100 kindur og hlaða við var byggt 1955. Kindur voru þó yfirleitt ekki fleiri en um 50 og gemlingar 10 – 15.

Einhvern tímann voru fjárskipti vegna mæðiveiki að ég held og finnst mér ég hafa heyrt að lömb hafi verið fengin af Ströndum.

Hluti af fjárhúsinu var notað fyrir hestana og hænurnar voru þar líka. Það voru alltaf nokkrir hestar því þeir voru notaðir við búskapinn.

Pabbi vann í síldarverksmiðjunni á Dagverðareyri, sennilega hefur sú vinna verið að mestu yfir sumarið. Stebbi man ekki eftir honum í vinnu annarsstaðar.

Stebba finnst að það hafi verið bátur sem pabbi hafði allavega aðgang að en ekki hvar báturinn var eða hver átti hann. Það var ekki fyrr en tvíburarnir og Haukur fóru að far að heimaní vinnu um fermingu þá keyptu þeir árabát sem notaður var m.a. til að leggja rauðmaganet sem þýddi að rauðmagi var borðaður á vorin, soðinn, steiktur, reyktur og örugglega einhvern veginn matreiddur á fleiri vegu og var maður stundum orðinn frekar leiður.

Sennilega hafa mamma og pabbi heyjað á túninu sem var niður frá og alltaf kallað afatún og gæti það hafa verið í samvinnu við afa og ömmu. Engjar voru slegnar og eftir að þau fluttu uppeftir og tóku við búinu þar þá var til hestasláttuvél og rakstrarvél sem hestar voru notaðir fyrir. Mikið þurfti líka að slá með orfi og ljá. Tún voru lengi of lítil og var hver grastó nýtt. Slegið var meðfram túnunum, bæjarhóllinn sleginn og heyjað var upp á Þinghól sem pabbi nytjaði, þar þurfti að slá að miklu leyti með orfi og ljá. Lengi voru engjar slegnar ef spretta hafði verið léleg.

Það kom ekki traktor fyrr en um 1957 eftir að hestar höfðu fælst sem notaðir voru fyrir sláttuvélina og hún þá eyðilagst. Upp úr því fóru að koma fleiri vélar til að létta vinnuna og fá meira hey og búið þá stækkað aðeins um leið.

Það var ekki keyptur bíll fyrr en um 1962. Pabbi var aldrei flinkur bílstjóri og mamma tók að sjálfsögðu ekki bílpróf. Fram að þeim tíma hafði verið farið með Jakob í Borg eða mjólkurbílum í bæinn. Það gerðist ekki oft því heimilið var að hluta til sjálfu sér nægt um matvæli og það var hægt að panta vörur sem voru þá sendar með mjólkurbílnum. Mamma fór sennilega ekki nema tvisvar til þrisvar á ári í bæinn.

Pabbi átti mótorhjól. Stebbi var ekki viss um hvenær hann hefði keypt það en hélt þó að það hefði verið um 1946. Þegar heyskapurinn var uppá Þinghól þá fór hann oft með okkur á hjólinu upp eftir og ég held að við höfum stundum verið fimm á hjólinu. Þá var pabi með tvö börn fyrir framan sig, mamma var á sætinu aftan við hann og aftan við hana sat einhver, annað hvort á afturljósinu eða smá bögglabera.

Rafmagn kom um jólin 1954. Fljótlega kom rafmagnseldavél en fram að þeim tíma var kolaeldavél sem um leið hitaði upp húsið og var hún notuð til þess þangað til olíukyndingin kom upp úr 1960. Þvottavél og rafmagnsþvottapottur komu líka fljótlega til að létta verkin. Ísskápurinn kom töluvert seinna.

Á Blómsturvöllum var brunnur sem dælt var úr með handdælu. Hún var í litlum kofa upp á túni stutt frá brunninum. Fljótlega eftir að rafmagnið kom var sett upp rafmagnsdæla. Oft var lítið vatn í bruninum og vandræði með dæluna. Því var á sjöunda áratugnum lögð leiðsla úr lind og og dælan notuð áfram en það var samt aldrei verulega gott lag á þessu m.a. vegna þess að það fraus oft á veturna.

Klósett einhvern tímann um 1956 en fram að þeim tíma var kamar notaður, koppar og fjósið.

Allar framkvæmdir voru mikil vinna og tóku tíma því lítið var til af tækjum til að gera hlutina, flest gert með handverkinu einu.

Pabbi og mamma voru ekki lík í skaplyndi eða hegðun og komu að nokkru leyti úr ólíkum aðstæðum. Mamma var alvörugefin en pabbi meira fyrir að hafa gaman. En bæði voru þau góðum gáfum gædd og samviskusöm. Þau lögðu mikið upp úr því að við færum rétt með þegar við vorum að segja frá eða með skilaboð. Þeim fannst báðum mikilvægt að strákarnir lærðu eitthvað til að þeir kæmust betur af og aðstoðuðu þá eftir því sem þau gátu þó að þeir ynnu að mestu fyrir sér sjálfir. Við börnin fórum í vinnu utan heimilis strax eftir fermingu. Mamma var mjög hraust og varð varla misdægurt en pabbi slitnaði snemma og var lélegri til heilsunnar en mamma.

Pabbi var alinn upp í fátækt en mamma kom af stóru heimili þar sem voru mikil umsvif og góður aðbúnaður þó svo að ekkert yrði eftir þegar faðir hennar féll frá. Mamma og hennar fjölskylda var stórvaxin en föðurfjölskyldan í styttri kantinum þó pabbi og afi væru meðalmenn á hæð.

Mamma var feykilega dugleg, afkastamikil og vandvirk. Hún sá um öll innanhúsverk og var mikið í útverkum líka s.s. heyskap og hún mjólkaði alltaf.

Mamma var alin upp við mikinn og góðan mat og hafði verið á húsmæðraskóla. Það kom sér vel því heimilið var stórt og þurfti mikið til sín. Það var alltaf tekið mikið slátur á haustin og allt nýtt, slátrið súrsað og fryst, kjöt saltað, reykt og soðið niður. Kartöflur voru ræktaðar (með misgóðum árangri) til heimilisins, rabbabari nýttur í sultu og saft, ber tínd í saft. Þegar ég hugsa um þetta allt sem mamma gerði með þeirri aðstöðu sem þá var þá skammast ég mín alltaf þegar mér finnst ég hafa mikið að gera.

Mamma bjó til mjög góðan mat og fór vel með og alltaf var til heimabakað brauð. Mamma átti bæði saumavél og prjónavél sem kom sér vel því allur fatnaður var unninn heima. Þegar ég fór að muna eftir mér þá var þvottadagur hálfsmánaðarlega og gjarnan soðið saltkjöt og baunir þann dag því það var hægt að láta það malla án þess að standa yfir því. Mamma gekk mjög vel frá þvotti og hugsaði vel um allann fatnað.

Skaplyndi mömmu var ört og hún gat verið fljótfær. Hún sagðist ekkert vera sérstaklega fyrir börn. Stundum sagði hún að börnin hefðu sko ekki orðið svona mörg ef pillan hefði verið komin á þessum tíma. Yngstu börnin fóru þá að spyrja hvort hún hefði ekki viljað eiga þau en þá fór mamma í flækju. En mamm var alltaf vakin og sofin yfir því að börnunum liði vel og áhyggjur hafði hún af drengjunum sínum hvort þeir fengju nú öruugglega ekki alltaf nóg að borða.

Hún átti það til að blóta hressilega ef eitthvað gekk ekki sem skyldi eða ef hún fann ekki eitthvað. En alltaf fannst henni það samt leiðinlegt því að hún sagði að um leið og hún hefði farið að bölva þá hefði hún fundið það sem var týnt aða hlutirnir lagast. Hún hafði heldur ekki mikið umburðarlyndi gagnvart því fólki sem var ekki jafnduglegt og hún sjálf eða jafn snöggt að koma sér að verki.

Pabbi var á sínum yngri árum jafnlyndur og þolinmóður en líka kátur, skemmtilegur og félagslyndur. Með aldrinum og sennilega eftir því sem heilsan fór að gefa sig varð hann skapstyggari. Pabbi var miklu rólegri í öllum athöfnum heldur en mamma.

Ég held að pabbi hafi ekki verið mikill bóndi í sér og ekki haft þann áhuga sem þarf til að verða stórbóndi. Hann sat um tíma í hreppsnefnd og stjórn Sparisjóðsins.

Pabbi var í vegavinnu en hefur sennilega verið áður en þau mamma fóru að búa. Hvenær hann fór að vinna á sláturhúsinu vitum við ekki en ég ( Ásta) man aldrei annað en að hann ynni þar í sláturtíðinni. Og hætti því ekki fyrr en eftir að þau fluttu inn á Akureyri 1970.

Stundum fékk hann íhlaupavinnu bæði á Dagverðareyri og í Krossanesi.

Alla sína búskapartíð áttu foreldrar okkar afbragðsgóða granna á Brávöllum og í Pétursborg. Alltaf var fólk boðið og búið að rétta hjálparhönd og eins var unnið saman í ákveðnum verkefnum. Pétur á Brávöllum var mikill völundur og eitt af því sem hann dreif í var að smíða brú yfir lækinn sem var á leiðinni upp á þjóðveg og unnu þeir að þessu saman á bæjunum þremur.

Eina konu verður að nefna sem alltaf aðstoðaði mömmu þegar eitthvað var um að vera s.s.fæðingar og fermingar en hún hét Pálína og kölluð Pála. Palli er skírður í höfuðið á henni.

Pála var skyld pabba. Hún var lítil og létt á fæti, afskaplega glaðlynd, hlý og skemmtileg.

Þetta er aðeins smá brot og svo margt sem kemur upp í hugann þegar farið er að horfa til baka.

Minningarsíður

Nýleg andlát

Útfarir

Hlaðvarp

Þjónustusíða

Fræðsluefni

Jónína Arnfríður Víglundsdóttir

Útför

Hjónin Jónína Arnfríður Víglundsdóttir og Þorsteinn Stefánsson