Fjóla Gísladóttir ­ Minning Fjóla Gísladóttir, amma mín, lést eftir erfið

Fjóla Gísladóttir ­ Minning Fjóla Gísladóttir, amma mín, lést eftir erfið veikindi en skamma legu á Vífilsstöðum 16. mars. Amma Fjóla fæddist í Reykjavík 14. júlí 1913. Foreldrar hennar voru Guðbjörg Árnadóttir og Gísli Eiríksson verkamaður. Guðbjörg fluttist þegar Fjóla var eins árs austur á Seyðisfjörð með Gísla Blómkvist tvíburabróður hennar og hafði hún lítið af móður sinni að segja eftir það.

Guðbjörg átti fyrir Guðrúnu Margréti Árnadóttur sem fæddist 1908 og er hún ein á lífi af börnum hennar. Seinna eignaðist hún Jón Eyjólfsson 1917 og Sigurbjörgu Eyjólfsdóttur 1918.

Ömmu var komið í fóstur á Hliði á Álftanesi hjá hjónunum Jóhönnu Jóhannsdóttur og Jörundi Jóhannssyni sjómanni. Þau ólu þar upp alls rúmlega 20 börn. Jörundur lést þegar Fjóla var 7 ára og var ævi hennar og hinna barnanna sem þá munu hafa verið þrjú mjög erfið eftir það. Fátæktin og úrræðaleysið eins og verst gerðist jafnvel á þeim tímum.

Þegar amma var komin á fermingaraldur þurfti hún að fara að sjá um sig sjálf. Þá bjó hún m.a. um tíma hjá fóstursystur sinni í Reykjavík.

Fjóla var um tvítugt þegar hún giftist Bergsteini Guðjónssyni bifreiðastjóra. Saman áttu þau soninn Hilmar Jón. Þeirra hjónaband varð skammvinnt og áttu Fjóla og Hilmar þá m.a. athvarf hjá Árna móðurbróður hennar í Ölversholtshjáleigu í Holtum, en hann og fjölskylda hans reyndust Fjólu alla tíð mjög vel og var alltaf mjög kært með henni og frændsystkinum hennar eftir það.

Mesta gæfan í lífi ömmu Fjólu held ég að hafi verið þegar hún kynntist afa mínum, Jafet Agli Ottóssyni. Jafet fæddist í Reykjavík 4. september 1906, næstyngstur barna Caroline Siemsen og Ottós N. Þorlákssonar skipstjóra. Þegar þau kynntust voru Jafet og fyrri kona hans Guðrún Rútsdóttir skilin, en saman höfðu þau eignast móður mína, Önnu Margréti, 1932.

Fyrstu búskaparár Fjólu og Jafets voru á Bókhlöðustíg 6 og síðar hjá foreldrum Jafets og og Margréti systur hans og fjölskyldu á Nýlendugötu 13. Um 1950 keyptu þau bárujárnsklætt timburhús sem stóð sem sumarbústaður við Hafravatn og fluttu það á grunn sem þau byggðu við Suðurlandsbraut 79 á melnum í næsta nágrenni við hinn yfirgefna Múlakamp. Á þessum árum var fjölgun íbúa í Reykjavík langt umfram það sem borgaryfirvöld réðu við og var því hvorki hægt að fá húsnæði né lóðir til að byggja á. Hverfi eins og Múlakampurinn og nágrenni hans var því alls ekkert einsdæmi í borginni. Þar bjó fólk í yfirgefnum bröggum hermannanna og aðrir byggðu sér hús, eins og Fjóla og Jafet, oft af miklum myndarskap án opinbers skipulags og með bráðabirgðaleyfum til skamms tíma. Þarna þróaðist gott mannlíf og ríkti innileg vinátta milli íbúanna sem bjuggu áfram í húsum sínum með áframhaldandi bráðabirgðaleyfi þó að braggarnir hyrfu. Smám saman þrengdi þó borgin að þessu hverfi, íbúarnir fluttu á brott smám saman. Afi og amma fluttu í Álftamýri 22 1975. Húsið var þó ekki rifið, heldur var það flutt í annað sinn af stalli og þá upp í Kjós.

Fjóla og Jafet áttu til samans fimm börn sem öll hafa komist vel áfram í lífinu, eignast góða maka, börn og barnabörn. Elst er Anna Margrét Jafetsdóttir kennari, fædd 1932, gift Hálfdani Guðmundssyni viðskiptafræðingi hjá Ríkisskattstjóra. Þau eiga sex börn. Hilmar Jón Bergsteinsson flugstjóri, fæddur 1934, kvæntur Þorbjörgu Ingólfsdóttur húsmóður. Þau eiga þrjú börn. Elín Jafetsdóttir Proppe framkvæmdastjóri, fædd 1941, gift Karli Hugo Proppe lækni. Þau eiga þrjú börn. Hendrik Jafetsson kennari, fæddur 1945, kvæntur Sigríði Stefánsdóttur fóstru. Þau eiga þrjú börn. Yngstur er svo Gísli Jafetsson, forstöðumaður hjá Reiknistofu bankanna, fæddur 1953, kvæntur Önnu Antonsdóttur fulltrúa í fjármálaráðuneytinu. Þau eiga tvær dætur, en fyrir átti Gísli eina dóttur. Langömmubörnin fylla þegar tuginn.

Jafet afi minn starfaði lengst af á Reykjavíkurflugvelli, fyrst hjá breska hernum og síðar sem vörubílsstjóri hjá flugmálastjórn. Amma Fjóla starfaði fyrst og fremst sem húsmóðir, en vann einnig við þrif bæði í heimahúsum og verslun.

Það er erfitt fyrir okkur sem fædd erum þetta eftir seinni heimsstyrjöldina að skynja fátæktina, eymdina, og úrræðaleysið, sem hrjáði svo marga sem uppi voru um og eftir síðustu aldamót. Við getum lesið okkur til um þetta líf, hungur, barnadauða, kulda og myrkur, en að setja sig í spor þessa fólks er þó útilokað fyrir okkur sem höfum alist upp við allsnægtir. Á þessum tíma var það vafalaust álit margra að fátæktin og eymdin væri eðlilegt og óumflýanlegt ástand. Efnaðir bændur og nýrík borgarastétt virtust að minnsta kosti ekki hafa miklar áhyggjur af ástandinu. En ekki voru allir reiðubúnir til að viðurkenna að svona ætti þetta að vera. Langafi minn og langamma Ottó og Caroline, voru meðal helstu baráttumanna fyrir breyttu þjóðskipulagi, þar sem framlag vinnandi stétta yrði metið að verðleikum og allir ættu sama rétt og möguleika til mannsæmandi lífs. Afi minn tók virkan þátt í þessari baráttu þegar frá unglingsárunum ásamt systkinum sínum. Aldrei glataði hann trúnni á hið stéttlausa þjóðfélag sem frumkvöðlar kommúnismans boðuðu, þó svo að hann lifði að sjá upphaf að hruni stefnunnar í Austur-Evrópu. Þeim fer nú fækkandi sem hafa þá hugsjón að leiðarljósi að framleiðslutækin verði að vera sameign til þess að lífsgæðum verði jafnt dreift milli allra. Menn leggi fram eftir getu og taki eftir þörfum.

Þó svo að amma mín tæki ekki jafn virkan þátt í baráttu hinna vinnandi stétta og afi, deildi hún flestum skoðunum hans. Hún hafði sjálf kynnst fátæktinni og vonleysinu sem fylgir henni. Hún hafði ekki fengið að njóta ástar og umhyggju móður sinnar þegar hún var barn. Þessi bitra reynsla hennar var henni leiðarljós allt hennar líf. Ástríkari móður, ömmu og langömmu er vart hægt að hugsa sér. Enda uppskáru þau hjónin ríkulega þar sem voru myndarleg og gæfusöm börn sem alltaf minnast ástarinnar og umhyggjunnar sem þau fengu að njóta í foreldrahúsum. Amma lagði líka sitt lóð á vogarskálarnar til þess að önnur börn fengju notið umhyggju mæðra sinna með ötulli þátttöku í starfi Mæðrafélagsins og hún starfaði einnig á sínum tíma í Kvenfélagi sósíalista.

Afi og amma voru óvenju samhent og ástrík hjón. Þetta byggðist ekki síst á því hversu vel þau þekktu hvort annað og hversu mikla virðingu þau báru hvort fyrir öðru. Þau áttu bæði að baki misheppnað hjónaband, en áttu saman ein fimmtíu hamingjusöm ár sem lauk með dauða afa fyrir því sem næst nákvæmlega fjórum árum. Amma Fjóla var afskaplega félagslynd manneskja. Hún var ófeimin við að tala við alla og viðraði skoðanir sínar tæpitungulaust. Hún elskaði landið sitt og vissi ekkert skemmtilegra en að ferðast um það og sofa í tjaldi úti í guðsgrænni náttúrunni. Ógleymanlegt er það okkur hjónunum og börnum okkar þegar við hittum ömmu fyrir algera tilviljun í Hríseyjarferjunni fyrir tæpum þremur árum í dýrlegu veðri og áttum við með henni yndislegan eftirmiðdag í sumarbústað á Árskógsströndinni. Þá var hún á ferðalagi með eldri borgurum sem hún naut út í ystu æsar. Það var afa og ömmu og mikil upplifun að heimsækja Elínu dóttur sína og fjölskyldu hennar í Bandaríkjunum.

Síðustu árin átti amma Fjóla við verulega vanheilsu að stríða. Það var hennar lán að eiga samastað á Vífilsstöðum þar af samfellt síðasta hálfa árið, fyrst á lungnadeild og síðast á hjúkrunardeild. Á báðum deildunum naut hún frábærrar umönnunar starfsfólksins jafnt fagmenntaðs sem ófaglærðs. Hún eignaðist líka góða vini meðal annarra sjúklinga. Það er unun til þess að vita hvað við eigum gott hjúkrunarfólk á heilbrigðisstofnunum okkar. Fólk sem er reiðubúið til að gefa svona mikið af sjálfu sér við umönnun sér alls óskylds fólks, á þeim lágu launum sem það hefur. Fyrir hönd okkar afkomenda Fjólu sendi ég starfsfólki Vífilsstaðaspítala ástarþakkir fyrir umhyggjuna og ástúðina sem hún naut þar. Börn hennar og tengdabörn reyndust henni líka frábærlega í veikindunum, en á engan tel ég hallað þó að þáttur þeirra Gísla og Önnu sé þar sérstklega nefndur.

Ég og Ari bróðir minn vorum svo lánsamir að fá að njóta náinna samvista við afa og ömmu þegar við vorum að mestu heimilisfastir þrjá vetur hjá þeim á menntaskólaárum okkar. Þau voru okkur sem aðrir foreldrar og Gísli móðurbróðir okkar og jafnaldri minn, sem bróðir. Guðmundur bróðir okkar og Jóna systir fengu einnig að njóta þess að eiga þau að seinna á þeirra námsárum.

Nú þegar við kveðjum ömmu Fjólu fer ekki hjá því að hugurinn reiki til baka, hvers konar manneskja hún hafi verið og hvernig líf hennar og starf hafi haft áhrif á okkur afkomendur hennar. Ég sé fyrir mér hlýja og hjartahreina konu sem hugsaði alltaf fyrst og fremst um velferð barnanna. Ég sé fyrir mér samhent hjón sem aldrei urðu rík á þann auð sem mölur og ryð fá grandað en skulduðu engum neitt og gerðu allt til þess að börnin fengju notið þeirrar menntunar sem þau höfðu ekki sjálf fengið að njóta. Við sem fengum að njóta návista við ömmu Fjólu söknum hennar sárt, en minningin um hana lifir alla tíð með okkur.

Minningarsíður

Nýleg andlát

Útfarir

Hlaðvarp

Þjónustusíða

Fræðsluefni

Fjóla Gísladóttir

Útför

Ertu með minningargrein?